Główne wątki

• Zemsta Juranda – Jurand ze Spychowa podczas napadu Krzyżaków na dwór księcia mazowieckiego Janusza utracił ukochaną żonę - zmarła ze strachu, kiedy Krzyżak chciał przytroczyć ją do uprzęży konia. Rycerz przez wiele lat mści się na braciach zakonnych, jest dla nich postrachem, siejąc spustoszenie w przygranicznych grodach czy stając do pojedynku z Krzyżakami. Ostatecznie ugina się pod przemocą Zakonu, kiedy bracia zakonni porywają jego jedyne dziecko, Danusię. Okaleczony przez Zygfryda de Lowe, dzięki pomocy Maćka z Bogdańca i Jagienki dociera do Spychowa. Po tych wydarzeniach następuje metamorfoza Juranda. Staje się człowiekiem pobożnym, zemstę pozostawia Bogu. Zwraca również wolność swojemu oprawcy i porywaczowi córki. Przeżywszy śmierć jedynaczki, szykował się na spotkanie z nią, żyjąc żył o chlebie i wodzie oraz modląc się do Boga.

• Miłość Zbyszka i Danusi – osiemnastoletni Zbyszko z Bogdańca, zachwycony młodą dwórką księżnej Anny Danuty, zostaje jej rycerzem i poprzysięga złożyć u stóp dziewczęcia trzy pawie czuby z hełmów rycerzy krzyżackich. Ta obietnica sprawia, że młodzieniec nierozważnie atakuje posła niemieckiego i zostaje skazany na ścięcie. Z rąk kata ratuje go Jurandówna, zasłaniając jego głowę białym welonem. Od tej pory, zgodnie z obyczajem, zostają narzeczonymi. Uczuciu młodych sprzeciwia się ojciec, który obiecał dziewczynę Bogu. Kilkumiesięczna rozłąka Zbyszka i Danusi sprawia, że ich uczucie rozkwita i dojrzewa. Zbyszko, wierny i tęskniący za tą, która go ocaliła i wybrała, odrzuca miłość Jagienki. Jurandówna przez ten czas wyrasta na piękną pannę, która troskliwie opiekuje się rannym podczas polowania rycerzem, nie mając szans na zostanie jego narzeczoną. W obliczu rozstania, kiedy Jurand wzywa córkę do Spychowa, młodzieniec uzyskuje od księstwa zgodę na ślub i młodzi pobierają się. Ich szczęście trwa krótko – w kilka godzin po ślubie dziewczyna musi wyjechać i dopiero po jakimś czasie okazuje się, że padła ofiarą spisku Krzyżaków. Zbyszko przez wiele miesięcy szuka młodej żony. W końcu odnajduje ją, lecz Danusia, załamana psychicznie złym traktowaniem i przemocą, jest chora i nie rozpoznaje go. Młodzieniec wiezie ją z Litwy do ojca, ale tuż przed Spychowem dziewczyna umiera. Ich miłość kończy się tragicznie, młodzi nie mając szans na szczęście małżeńskie. Rycerz przez wiele miesięcy opłakuje zmarłą żonę i wypełnia obietnicę – składa na trumnie Jurandówny pawie czuby, które jej ślubował w tynieckiej gospodzie.

• Miłość Jagienki i Zbyszka – Jagienka zakochuje się w Zbyszku od pierwszego wejrzenia, zauroczona jego urodą, siłą i odwagą. Spędzają wspólnie kilka tygodni, lecz młodzieniec pozostaje wierny Danusi, z którą jest zaręczony. On również jest oczarowany piękną Zychówną, jej radością i energią. Odjeżdża z Bogdańca bez pożegnania z dziewczyną, rozumiejąc, że nie może odwzajemnić jej miłości. Zanim połączy ich szczere i odwzajemnione uczucie, oboje przeżyją wiele tragicznych momentów. Rycerz straci młodą żonę i wyruszy w świat, by zdobyć obiecane jej pawie czuby. Zychówna uda się do Spychowa, by być blisko ukochanego, lecz na wieść, że odnalazł Danusię, opuści gród i zostanie dwórką księżnej płockiej. Za doznane przykrości, cierpienie i bezgraniczną miłość oraz dobre serce los nagradza Jagienkę - zostaje – zostaje żoną Zbyszka.
   
• Konflikt polsko – krzyżacki – stosunki między Zakonem krzyżackim a Królestwem Polskim stanowią tło dla losów bohaterów powieści. Między obiema stronami panuje pozorny pokój, dotrzymywany przez Polaków. Krzyżacy napadają na przygraniczne grody (atak na Złotoryję i porwanie księcia Janusza), oskarżają na dworach europejskich króla Władysława o fałszywe przyjęcie chrześcijaństwa, gnębią mieszkańców Żmudzi i Prus. Narastający konflikt przez wiele lat łagodzony jest przez królową Jadwigę i Konrada von Jungingena. Po śmierci wielkiego mistrza jego następca, Ulryk, dąży do wojny z Polską. Wybucha wojna, początkowo korzystna dla Zakonu. Dopiero w bitwie pod Grunwaldem wojska polsko – litewskie pod dowództwem Jagiełły pokonują potęgę Zakonu. Wypełniają się słowa Jadwigi i przepowiednie świętej Brygidy, które wieszczyły koniec Krzyżaków.

Autor: Natalia K.